Հին Արևելքի բաժին

Քոսյան Արամ Վաղարշակի

Պաշտոն	Բաժնի վարիչ
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր
Կոչում	պրոֆեսոր

Կրթություն

Խ.Աբովյանի անվան Հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտ, պատմաաշխարհագրական ֆակուլտետ, պատմության և հասարակագիտության բաժին (1973-1977)

ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիա, Սլավոնագիտության և բալկանագիտության ինստիտուտ, փորձնակ-հետազոտող (1981-1982)(գիտական ղեկավար՝ բ․գ․դ․, պրոֆ․ Վ․Վ․Իվանով)

Հետազոտությունների ոլորտները

Հնագույն Առաջավոր Ասիայի և միջերկրածովյան ավազանի երկրների քաղաքական, էթնիկ, կրոնական և մշակութային պատմություն

Մասնագիտական գործունեություն

(1978-1985)	ՀԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիա, Արևելագիտության ինստիտուտ, ավագ լաբորանտ
(1985-1991)	ՀԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիա, Արևելագիտության ինստիտուտ, կրտսեր գիտաշխատող
(1991-1994)	Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արևելագիտության ինստիտուտ, գիտաշխատող
(1994-1995)	Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արևելագիտության ինստիտուտ, ավագ գիտաշխատող
(1995-2001)	Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արևելագիտության ինստիտուտ, գիտական հարցերի գծով փոխտնօրեն
(2002-2007)	ՀՀ Կրթության և Գիտության նախարարություն, Գիտության և հետբուհական կրթության վարչության պետ
(2007-2009)	Խ.Աբովյանի անվան Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան, Գիտական կենտրոնի տնօրեն
(2007- առ այսօր)	Խ.Աբովյանի անվան Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան, Համաշխարհային պատմության և նրա դասավանդման մեթոդիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր
(2011 - առ այսօր)	Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Արևելագիտության ինստիտուտ, Հին Արևելքի բաժնի վարիչ

Պարգևատրումներ, մրցանակներ, դրամաշնորհներ

1․ ՀՀ ԳԱԱ վաստակագիր (2021)

2․ ՀՀ ԿԳՄՍՆ պատվոգիր (2022)

3․ “Մանկավարժական համալսարան” մեդալ (2022)

1․ „W.Fulbright Foundation“ (ԱՄՆ) – Քլիվլենդի պետական համալսարան (1994թ. սեպտեմբեր – 1995թ. մարտ)։

2․ „Alexander von Humboldt Stiftung“ (Գերմանիա) – Վյուրցբուրգի համալսարանի Արևելյան բանասիրության ինստիտուտ (2000թ. նոյեմբեր – 2002թ. մարտ)։

3․ ՀՀ Գիտության պետական կոմիտեի դրամաշնորհ (2013-2015)

4․ ՀՀ Գիտության պետական կոմիտեի դրամաշնորհ (2015-2017)

5. ՀՀ Գիտության պետական կոմիտեի դրամաշնորհ (2017-2019)

Գիտաժողովների մասնակցություն

1. Всесоюзная конференция советских ассириологов (Москва, 1979).

2. Всесоюзная конференция советских востоковедов (Москва, 1983).

3. Rencontre Assyriologique Internationale XXXI (Leningrad, 1984).

4. SULMU IV (= International congress of Assyriologists of Socialist countries) (Poznan, Poland, 1989).

5. International congress on Armenian Studies (London, 1993).

6. Կինը Արևելքում.2 (Երևան, 2022).

7. Կինը Արևելքում.1 (Երևան, 2019)

8. Միգրացիաները Հայկական լեռնաշխարհում (Երևան, 2023)

Մասնագիտական անդամակցություն

ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտում գործող “Պատմագրություն և աղբյուրագիտություն” մասնագիտության գծով մասնագիտական խորհրդի նախագահ։

ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում գործող “Հնագիտություն” մասնագիտության գծով գործող մասնագիտական խորհրդի անդամ։

Հրատարակած գրքերի ցանկ

1. Лувийские царства Малой Азии и прилегающих областей в XII-VIII вв. до н.э., Ереван, Изд. Гитутюн НАН РА, 1994.

2. Խեթական տերությունը և Ախխիյավան (Տրոյական պատերազմը), Երևան: ՀՀ ԳԱԱ

Արևելագիտության ինստիտուտ, 1997։

3. “Տուն Թորգոմայ” (առասպել և իրականություն). - Երևան: ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, 1998։

4. Մ.թ.ա.XII դարի մերձավորարևելյան ճգնաժամը և Հայկական լեռնաշխարհը. - Երևան: Զանգակ, 1999։

5. Հայկական լեռնաշխարհի տեղանունները (ըստ խեթական սեպագիր աղբյուրների). - Երևան: Զանգակ, 2004։

6․ Քոսյան Ա.Վ., Մ.թ.ա. XIV դարի խեթա-հայասական միջպետական պայմանագրերը, Երևան։ Գիտություն, 2016։

7. Քոսյան Ա.Վ., Ռ.Ղազարյան, Մ.Խանզադյան, Ս.Մարտիրոսյան, Մ.թ.ա. XV դարի խեթական սեպագրական աղբյուրները Հայկական լեռնաշխարհի մասին, Երևան, Գիտություն, 2018:

8․ Խեթական պետություն (քաղաքական պատմություն), Երևան։ Քոփի փրինթ, 2022:

Հրատարակված հոդվածների ցանկ

1. Ճշգրտումներ Արգիշտիխինիլիի մի պակասավոր արձանագրության ընթերցումներում, Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1982/2, 75-82.

2. The Outline of Anatolian Onomastics, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici, Roma, Fasc.XXIV, 1984, 225-227.

3. Ուշխեթական Մելիդ պետությունը (ըստ հիերոգլիֆային լուվիական աղբյուրների), Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1984/6, 62-70.

4. Формула проклятия в иероглифической лувийской надписи Karkamiš A 2, Արևելագիտության հարցեր, 3-4, Երևան, 1987, 325-332.

5. The Epithet "Celestial" in Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Altorientalische Forschungen, Berlin, Bd. 15/1, 1988, 114-118.

6. К изучению склонения в иероглифическом лувийском, В сб.: Древний Восток V, Ереван, 1988, 181-186.

7. Էթնիկական տեղաշարժերը Փոքր Ասիայում և Հայկական լեռնաշխարհում մ.թ.ա.XII դարում, Պատմաբանասիրական հանդես,1991/1, 65-78.

8. Գիտություն թե դիլետանտիզմ, ՊԲՀ, 1992/ 2-3, 11-26.

9. Hartapus and the Problem of Early Tabalian History (12th-10th B.C.), "ŠULMU IV: Everyday Life in Ancient Near East. Papers Presented at the International Conference, Poznan, 19-22 September, 1989", Poznan, 1993, 183-187.

10. Կրկին էթնիկական տեղաշարժերի մասին, Պատմա-բանասիրական հանդես,1994/1-2, 247-255.

11. An Anatolian-Armenian Parallel, Annual of Armenian Linguistics, vol.15, 1994, 63-65.

12. “Արևելյան” և “արևմտյան” մուշկերի խնդիրը, Պատմաբանասիրական հանդես,1996/1-2, 207-220.

13. Իսուվան (Ծոփքը) մ.թ.ա.XIII-XII դդ., Պատմաբանասիրական հանդես,1997/1-2, 177-192.

14. On Anatolian-Urartian Linguistic Contacts, The Journal of the Indo-European Studies, vol.25, 1997, N.1/2, 27-34.

15. The End of the Hittite Empire: Thracians in the Armenian Highland?, in “Armenian Perspectives (ed. N.Awdee)”, London, 1997, 34-38.

16. The Mushki Problem Reconsidered, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici, fasc.XXXIX/2, 1997, 253-256.

17. Հին Առաջավոր Ասիայի և Էգեյան ծովի ավազանի պատմության պարբերացման շուրջ, Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ XVII, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 1998, 124-140.

18. Իսուվան և Գորդիոնը (համեմատական վերլուծություն), Պատմա-բանասիրական հանդես,1998/3, 177-194.

19. Кризис XIIв. до н.э.: этнические передвижения и депопуляция (к постановке проблемы), Լրաբեր հասարակական գիտությունների, 1998/3, 45-52.

20. A Note on Anatolian-Armenian Linguistic Contacts, AAL, vol.19, 1998, 41-42.

21. Արամ նահապետը Կապադովկիայում (մի վարկածի շուրջ), Պատմաբանասիրական հանդես, 1999/1, 237-259.

22. Ասորեստանը և Հայկական լեռնաշխարհի երկրները մ.թ.ա.XIII դարի երկրորդ կեսին, Պատմաբանասիրական հանդես,1999/2-3, 222-231.

23. Սարգոն II-ը և Արևելյան Փոքր Ասիայի երկրները, Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ՚ XVIII, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 1999, 219-229.

24. Խեթական պետությունը և Հայկական լեռնաշխարհի երկրները մ.թ.ա. XV դարում, Պատմաբանասիրական հանդես, 2000/3, էջ.161-174:

25. Նոր նյութեր Խեթական տերության և Հայկական լեռնաշխարհի երկրների փոխհարաբերությունների մասին, Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ, հ.20, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 2001, էջ. 233-245:

26. Sargon II and Kurtis of Atuna: an Interpretation, “Studia Linguarum” 3/1 (Memoriae A.A.Korolev dicata), Moscow, 2002, 191-203.

27. Лувийцы, фригийцы и мушки (к этнополитической истории Малой Азии в VIII-VIIвв.до н.э.), “История и языки Древнего Востока: памяти И.М.Дьяконова”, Санкт-Петербург, РАН, Институт востоковедения 2002, 187-196.

28. Անի-Կամախը խեթական դարաշրջանում, Պատմա-բանասիրական հանդես,2002/3, 225-241.

29. Իսուվայի կրոնական կենտրոնները խեթական դարաշրջանում, ՄՄԱԵԺ XXI, 2002, 315-331.

30. Նոր տեղանուններ խեթական սեպագիր տեքստերում, Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ, հ.22, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 2003, էջ. 252-264:

31. Մուրսիլիս II-ի հայասական արշավանքները (նոր սկզբնաղբյուրներ), Պատմաբանասիրական հանդես, 2004/2, 197-204.

32. Խեթական KUB XXVI 62 սեպագիր տեքստը և Վերին Եփրատի ավազանի պատմական աշխարհագրության խնդիրները, Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ, հ.23, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 2004, էջ. 372-384:

33. Հայասայի աստվածները (KUB XXVI 39), Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ XXIIV, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 2005, 444-457.

34. Политические процессы в долине Верхнего Евфрата в XV-XIII вв. до н.э., „Эдубба вечна и постоянна (Материалы конференции посвященной 90-летию со дня рождения И.М.Дьяконова), Санкт-Петербург, РАН, Институт востоковедения, 2005, с.145-150.

35. An Aryan in Isuwa, Iran and the Caucasus, Vol.10/1, 2006, 1-6.

36. Արիացիները Պախխուվայում, Մերձավոր և Միջին Արևելքի երկրներ և ժողովուրդներ, հ.25, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ, 2006, էջ. 247-258:

37. Arnuwanda I in the East, Armenian Journal of Near Eastern Studies, vol.1, 2006, p.72-97.

38. Հայասան և Ազզին, „Շնորհ ի վերուստ. Առասպել և պատմություն“ (Հոդվածների ժողովածու նվիրված Ս Հարությունյանի 80-ամյակին), Երևան, 2008, էջ.263-291:

39. On the Ethnic background of Isuwa (a preliminary study), Armenian Journal of Near Eastern Studies, vol.IV/2, 2009, p.85-97.

40. Western Periphery of Urartu and Beyond, Armenian Journal of Near Eastern Studies, v. V/1, 2010, 43-54.

41. Ուրարտական տերության ծայրագավառը (Ալթընթեփեի օրինակով), “Խալդյան զորությամբ” (Հոդվածների ժողովածու նվիրված Բորիս Պիոտրովսկու 100-ամյակին), Երևան, 2010, 21-33.

42. Towards the Hittite Eastern Periphery (KUB 49.11), Armenian Journal of Near Eastern Studies, v. VI/2, 2011, 87-94:

43. On Hieroglyphic Luwian Political Terminology, Armenian Journal of Near Eastern Studies, v. VII/1, 2012, 60-67.

44. Խեթական պետությունը, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.174-200.

45. Լուվիական պետությունները, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.201-222.

46. Ասորեստանը մ.թ.ա. XIV-XI դդ., , “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.64-79.

47. Բաբելոնիան մ.թ.ա. XIX-XI դդ., “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.114-128.

48. Ասորեստանի քաղաքական կարգը և բանակը, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.98-101.

49. Ասորեստանը և Հայկական լեռնաշխարհը, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.102-113.

50. Միտաննի, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.389-403.

51. Միջագետքի ժողովուրդների մշակույթը, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.143-150.

52. Արամեացիներ, “Հայաստանի հարակից երկրների պատմություն”, հ.1, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, Երևան, 2013, էջ.419-424.

53. Վանից մինչև Եփրատ (հայոց վաղ պետականության ակունքներում, „Հայկազունիներ. առասպել և պատմություն“ միջազգային գիտաժողովի նյութեր, Գիտություն հրատ., ՀՀ ԳԱԱ, Երևան 2013, էջ.48-63.

54. Առաջավոր Ասիայի շրջակա միջավայրը և Հայկական լեռնաշխարհը, Հին Արևելք, հ.6, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, 2014, 144-165.

55. Rulers of Hayasa: Hukkana, Armenian Journal of Near Eastern Studies, vol.VIII/1-2, 2013-2014, p.128-134.

56. To the East of Hatti, In: Essays in Honour of Veli Sevin, Istanbul, 2014, 277-282.

57. Հայոց վաղ պետականության պատմության մի խնդրի շուրջ, Բանբեր հայագիտության, 2014/1, 5-25.

58. Les Aryens au Pahhuwa, Bulletin de la Societas Anatolica, n.3, 2015, 53-64.

59. Between Euphrates and Lake Van (on the Location of Hayasa and Azzi), International Symposium on East Anatolia – South Caucasus Cultures, vol.I, Cambridge, 2015, 271-276.

60. Евфратско-Тигрская контактная зона в III – первой половине I тыс. до н.э., в сб.: На стыке мир-систем. Из истории контактных зон древности и современности (Е.Г.Маргарян), Ереван, 2016, 66-95.

61. Ինտեգրացիոն գործընթացները եփրատյան կոնտակտային գոտում մ.թ.ա. II-I հազարամյակներում, Հին և միջնադարյան Հայաստանը և իր հարևանները (ակադեմիկոս Գ.Խ.Սարգսյանի 90-ամյակին նվիրված հոբելյանական ժողովածու), Երևան, 2017, 200-212.

62. Ծովք դղյակն Արևմտյան Հայաստանում, Մեծամորյան ընթերցումներ I, «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն», 2017, 277-284.

63. The Euphrates-Tigris Contact zone (an overview), AJNES, 2017, vol.X/1-2, 47-56.

64. About the Historical Sources of Movses Khorenatsi’s History, Fundamental Armenology, 2017/2, 30-33.

65. A Note on Hittite Toponymy: the Case of Pittiyariga, in Papers dedicated to the 65th birthday of Gregory Areshyan (eds. P.Avetisyan and Ye.Grekyan), Oxford, 2017, 251-254.

66. Հայկական լեռնաշխարհը մ.թ.ա. XV դարի խեթական սեպագրական աղբյուրներում (աղբյուրների տեսություն), ՄՄԱԵԺ 2018, XXXI, 11-18.

67. The plain of Erznka in the II-I millenniums BC, Fundamental Armenology 2018/1, 49-68.

68. Upper Euphrates Political Geography Reconsidered, in Over the Mountains and Far Away. Studies in Near Eastern History and Archaeology Presented to Mirjo Salvini on the Occasion of his 80th Birthday (eds. P.Avetisyan, R.Dan and Ye.Grekyan), Oxford, 2019, 312-316.

69. Евфратская контактная зона во II тысячелетии до н.э. (на примере Исувы), СНСБВ, 2020, XXXIII/1, 95-110.

70. The Northern Gates of the Euphrates-Tigris Contact Zone, in Contact zones in antiquity and Modern period (ed. Ye.Margaryan), Oxford, 2020, 71-92.

71. River Traffic on The Euphrates, BIOS 2021, vol.I (XXXIV), issue 1, 68-76.

72. Demographic processes in the western part of the Armenian Highland in late XV -XIV centuries BC, Bulletin of the Institute of Oriental Studies, 2021/2, 10-19.

73. The Euphrates Contact zone in the II half of the XIII century BC, Fundamental Armenology, 2021/2, 20-31.

74. Հայկական լեռնաշխարհի կանայք ըստ խեթական սեպագրական աղբյուրների, Կանայք Արևելքում, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, 2021, 12-136.

75. The Role of the Environment in Armenian history, Patmabanasirakan handes, 2022/1, 232-247.

76. Writing the Armenian History, Fundamental Armenology, 2022/1, 15-19.

77. Išuwa Towards the End of the XIII century BC (on the Problem of the Grooved Ware), BIOS, 2022, vol.II/2 , 25-35.

78. First Haykides and the “House of Torgom” (Some comments on the problem), Fundamental Armenology, 2022/2, 57-69.

79. On the Kura-Araxes Expansion, Armenian Journal of Near Eastern Studies XVI/1-2, 2022, 230-239.

80. Hatti and Išuwa: Anatolians in the Upper Euphrates Valley, in Systemizing the Past. Papers in Near Eastern and Caucasian Archaeology Dedicated to Pavel S. Avetisyan on the Occasion of His 65th Birthday (eds. Yervand H. Grekyan and Arsen A. Bobokhyan), Oxford, 2023, 259-264.

81. Եփրատյան կոնտակտային գոտու հյուսիսային դարպասը. Երզնկայի դաշտը, Երևան, «Պատմամշակութային ժառանգություն», հ. IV, 2023, 5-18.

ՀՀ ԳԱԱ ԱՐԵՎԵԼԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ

INSTITUTE OF ORIENTAL STUDIES OF NAS RA

Բանբեր Արևելագիտության ինստիտուտի

Ժամանակակից Եվրասիա